بررسی اهمیت، رویکردها و ابزارهای دیپلماسی اقتصادی

به گزارش ایسنا، به نقل از مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، در این گزارش آمده است: واژه دیپلماسی اقتصادی واژه جدیدی است که در دهه 50 به وجود آمد، اما تنها در دهه اخیر بسیار مورد توجه قرار گرفته است. (برجیک و ماه، 2018: 3). در واقع، تحقیقات عملی در این زمینه از یک اتفاق نادر در دهه 1950 به چند ده سال در دهه گذشته افزایش یافته است. از دلایل این امر می توان به توسعه جهانی شدن، روند رو به رشد حمایت گرایی و نقش فزاینده مسائل اقتصادی در ملاحظات امنیتی اشاره کرد.

در این گزارش آمده است: در تعریف کوتاه دیپلماسی اقتصادی از ابزارهای سیاسی بین المللی (دیپلماسی) برای دستیابی به اهداف اقتصادی استفاده می شود. بر اساس این تعریف، دیپلماسی اقتصادی طیف وسیعی از موضوعات و فعالیت ها را در بر می گیرد، از دیپلماسی تجاری تا روابط داوطلبانه و قهری بین دولت ها.

در این گزارش آمده است: «علاوه بر نظریه‌های سنتی، هرچه تولید و صادرات محصولات یک کشور پیچیده‌تر باشد، رشد اقتصادی و درآمد سرانه پایدارتری خواهد داشت». شاخص پیچیدگی نشان می دهد که در 50 سال گذشته، وضعیت ایران نه تنها بهبود یافته، بلکه بدتر هم شده است و به رتبه 88 (در سال 2016) رسیده است. تنوع محصولات صادراتی (یکی از دو محور نظریه پیچیدگی) از نظر دانشمندان مبنای رشد اقتصادی است و اساساً فرآیند توسعه اقتصادی را فرآیندی از تغییرات ساختاری تعریف می‌کند تا کشورها از تولید محصول دور شوند. . استراتژی توسعه صنعتی یا سیاست صنعتی دلیل این تجدید ساختار است و سیاست تجاری و دیپلماسی اقتصادی ابزار سیاست صنعتی است.

در بخشی دیگر از این گزارش آمده است: البته در مورد دیپلماسی اقتصادی و سیاست تجاری مطلوب، دیدگاه ها و مصادیق متفاوتی وجود دارد که نحوه تمرکز بر آنها و تصمیم گیری در مورد انتخاب آنها به کارآمدی دیپلماسی اقتصادی کشور بستگی دارد. نمونه‌های تجاری‌گرایی، کلاسیک (لیبرال اولیه) و نئوکلاسیک، ساختارگرایی و جایگزینی واردات، و نئوتجاری‌گرایی، حمایت‌گرایی و ناسیونالیسم نمونه‌های اصلی سیاست تجاری هستند که مورد اخیر در بین کشورها رایج شده است. در طول بحران مالی 2008، مشارکت و حمایت دولت در اقتصاد، به ویژه در بخش صنعت، به شدت افزایش یافت.

بر اساس گزارش فرعی مرکز مطالعات اقتصادی، ابزارهای مختلفی برای اجرای سیاست تجاری و دیپلماسی اقتصادی وجود دارد که از آن جمله می توان به ابزارهای قدیمی «خدمات کنسولی» و ابزارهای جدید «آی دیپلماسی» اشاره کرد. برخی کارشناسان نیز تحریم ها را ابزار دیپلماسی اقتصادی می دانند.

در این گزارش آمده است: دیپلماسی اقتصادی بازیگران خارجی و داخلی خاص خود را دارد که در این گزارش به اختصار به آنها اشاره می شود. در مورد بازیگران خارجی، سازمان های بین المللی روند دیپلماسی اقتصادی جهانی را از طریق قوانین وضع شده توسط خود شکل می دهند. در مورد بازیگران داخلی، نیاز به هماهنگی بیشتر در دیپلماسی اقتصادی بین بخش‌های مختلف دولت و حضور بازیگران خصوصی مورد تاکید است، زیرا در دیپلماسی اقتصادی، بر خلاف دیپلماسی سیاسی، مشتری نهایی دولت و سازمان‌های غیردولتی است. می خواهید برای انجام. صادرات و واردات محصولات یا خدمات.

در این گزارش آمده است: کشورها از ساختارهای حاکمیتی و ترتیبات نهادی متفاوتی برای هماهنگ کردن بازیگران داخلی مختلف استفاده می کنند که عملکرد آنها بر دیپلماسی اقتصادی کشور تأثیر می گذارد. گسترش دستورات اقتصادی وزارت امور خارجه منجر به ادغام وزارت خارجه و وزارت بازرگانی در 30 کشور از جمله 15 کشور در حال توسعه شده است. همچنین علیرغم اهمیت دیپلماسی اقتصادی، باید به خاطر داشت که بخش واقعی اقتصاد تاثیر بسیار بیشتری بر صادرات و توسعه کالاها و خدمات دارد و بنابراین دیپلماسی اقتصادی را نباید راه حل همه مشکلات دانست. . .

در واقع بخشی از مشکلات صادراتی کشور ناشی از مشکلات سرمایه گذاری و تولید، مشکلات زیرساختی و لجستیکی، مشکلات بانکی و برخی دیگر از مشکلات خارج از حوزه دیپلماسی اقتصادی است. تا زمانی که این مشکلات حل نشود، انتظار نمی رود دیپلماسی اقتصادی سهم قابل توجهی در اقتصاد کشور داشته باشد. در پایان لازم به ذکر است که به دلیل اهمیت دیپلماسی اقتصادی در بند (105) قانون برنامه ششم توسعه به آن اشاره شده است. این توجه اگرچه اقدام خوبی بوده است، اما ایراداتی دارد. در مجموع به نظر می رسد موفقیت دیپلماسی اقتصادی جمهوری اسلامی ایران مستلزم نگاه همه جانبه به مسئله و راه حل سیاسی است که مهمترین آنها عبارتند از:
شناسایی و اتخاذ مثال‌ها و راهبردهای همکاری بلندمدت با هر کشور هدف، تدوین و اجرای استراتژی‌های توسعه صنعتی کشور برای شناسایی و تمرکز بر حوزه‌های اولویت‌دار در دیپلماسی اقتصادی، هماهنگی با بازیگران داخلی و استفاده متفاوت. تجهیزات و دیپلماسی اقتصادی متنوع از جمله این راه ها هستند.

در این گزارش تاکید شده است: توجه به این نکته ضروری است که علیرغم اهمیت فراوان دیپلماسی اقتصادی، باید از تاکید بیش از حد و توقع دیپلماسی اقتصادی پرهیز کرد و به خاطر داشت که بخش واقعی اقتصاد تاثیر بسزایی بر محصولات صادراتی دارد و در عین حال، دیپلماسی اقتصادی را تقویت می کند و با توجه به اینکه ایران با موانع زیرساختی، گمرکی و لجستیکی بسیاری مواجه است، اصلاح آن پیش نیاز استفاده بهینه از دیپلماسی اقتصادی در راستای منافع کشور است.

متن کامل این گزارش را اینجا بخوانید.

پیام تمام شد